Pijnbestrijding bij voedselproducerende dieren in Europa en de impact op productiviteit.

Voedselproducerende dieren nemen door hun cruciale rol in het voeden van onze planeet een belangrijke plaats in in ons leven, vooral omdat de wereldwijde vlees- en melkproductie naar verwachting zal toenemen met respectievelijk 19 % en 33 % in 2030¹.

Om dit te bereiken en tegelijkertijd rekening te houden met vele parameters, zowel op milieu-, demografisch als
sociaaleconomisch gebied, zijn nieuwe benaderingen nodig in wereldwijde agrovoedselsystemen. Verder, groeien de overwegingen over het belang van welzijn voor landbouwhuisdieren en de juiste pijnbestrijding, evenals het verminderen van lijden en ongemak.

De houding ten opzichte van pijn bij landbouwhuisdieren en de aanpak ervan is de afgelopen tien jaar aanzienlijk veranderd, maar er is nog veel te doen. Hoewel pijn bij voedseldieren vaak wordt erkend, worden efficiënte en pragmatische oplossingen, als ze al beschikbaar zijn, vaak niet effectief toegepast vanwege de moeilijke implementatie ervan, waardoor het welzijn van de landbouwhuisdieren en uiteindelijk hun productiviteit wordt aangetast en veehouders economische verliezen lijden.

Hoe kunnen we nieuwe houdingen ten opzichte van pijn en pijnbestrijding stimuleren, en tegelijkertijd een visie ontwikkelen die nieuwe alternatieve en efficiënte benaderingen omvat, om het lijden van voedselproducerende dieren te verminderen, hun welzijn te garanderen en tegelijkertijd aan de productiviteitsbehoeften te voldoen?

Het gebruik van alternatieve doeltreffende, veilige en gemakkelijk te gebruiken behandelingen zou de weg vooruit kunnen zijn.

Download onderstaand het artikel

Pain managment in food animals
and impact on productivity

Pijn bij landbouwhuisdieren: een morele plicht om dierenleed te voorkomen.

Pijn is een biologisch beschermingsmechanisme dat waarschuwt voor mogelijke weefselschade en dat zowel een zintuiglijke als een emotionele ervaring veroorzaakt. Dit heeft een grote invloed op het welzijn van dieren.²

In de afgelopen tien jaar is er veel onderzoek gedaan, wat heeft geleid tot een beter begrip van pijn en de verschillende mechanismen die betrokken zijn bij pijnexpressie. Dit heeft geresulteerd in de ontwikkeling van talloze aanbevelingen en pijnscoringsinstrumenten. Toch wordt aangenomen dat pijnbestrijding bij voedselproducerende dieren nog ver achterloopt op die van gezelschapsdieren.

Bij rundvee is pijn meestal het gevolg van infectieziekten, verwondingen of kreupelheid, maar wordt soms ook veroorzaakt door mensen, vooral tijdens routinematig uitgevoerde procedures.

Beheersen van pijn speelt, net als andere parameters zoals stress en voedsel, een cruciale rol in dierenwelzijn.
In feite leidt chronische pijn, en in mindere mate acute pijn, tot een slechtere welzijn van productiedieren³. Vrij zijn van pijn, verwondingen en ziekte is een recht en een vereiste voor elk dier.

Er bestaat een sterke morele verantwoordelijkheid om pijn en ongemak bij voedselproducerende dieren te verminderen. Dit wordt versterkt door toenemende maatschappelijke en ethische overwegingen die pleiten voor verbeterd dierenwelzijn en transparante welzijnspraktijken. Bovendien spelen voedselveiligheid en residuproblematiek een rol, aangezien pijnbestrijding soms gepaard gaat met een breed gebruik van antimicrobiële stoffen, wat risico’s met zich meebrengt op het gebied van voedselveiligheid en antimicrobiële resistentie.

Pijn bij voedselproducerende dieren is nauw verbonden met productiviteitsverlies (melk-, vlees- en wolproductie). Naast de morele en ethische motieven om dierenleed te voorkomen, spelen dus ook economische motieven een rol. Pijn heeft invloed op de productiviteit van voedselproducerende dieren en daarom heeft pijnbestrijding een directe impact op het welzijn en het inkomen van veehouders. Een dier dat pijn lijdt, zal onvoldoende produceren, wat kan leiden tot economische verliezen, een negatieve impact op de veehouderij en mogelijk psychologische problemen.

Bestaande pijnbestrijdingsprotocollen in de rundveehouderij.

Pijn bij rundvee kan worden beheerd door de toepassing van preventieve, reactieve of multimodale pijnbestrijding. Bij pijnlijke procedures en wanneer pijn dus voorspelbaar is, wordt preventieve pijnbestrijding aanbevolen. In theorie zou de meest effectieve pijnbestrijding bereikt moeten worden via een multimodale aanpak, waarbij gebruik wordt gemaakt van een combinatie van middelen die op verschillende paden inwerken.

Bij het gebruik van pijnbestrijdingsmiddelen bij landbouwhuisdieren moet voorzichtigheid worden omgegaan
vanwege zorgen over voedselveiligheid en mogelijke residuen bij afwezigheid van maximale residulimieten (MRL's) voor bepaalde krachtige moleculen, zoals opioïden, die om die reden niet gebruikt kunnen worden. Andere pijnstillende opties zoals algehele anesthesie zijn om voor de hand liggende praktische redenen ook niet altijd toepasbaar.

Sommige moleculen zijn geregistreerd in landbouwhuisdieren voor systemische pijnbestrijding, zoals niet-steroïde ontstekingsremmers (NSAID's), waaronder meloxicam, carprofen, ketoprofen en tolfenaminezuur en α-agonisten zoals xylazine en detomidine. NSAID's zijn bijvoorbeeld de meest gebruikte producten om kreupelheid te behandelen⁴.

Epidurale pijnbestrijding, intraveneuze regionale anesthesie en lokale zenuwblokkades zijn verschillende technieken die ook gebruikt kunnen worden om lokale anesthesie te geven⁵.

In theorie is het raadzaam om bij vee dat routinematige ingrepen ondergaat, een multimodale pijnbestrijdingsstrategie te implementeren. Het gebruik van multimodale pijnbestrijding, waarbij zowel lokale anesthesie wordt toegepast om nociceptie aan te pakken, als NSAID's om sensibilisatie te beheersen, wordt aanbevolen als best practice. Erkend wordt dat dit leidt tot een betere verlichting van de systematische dan het gebruik van één enkel middel.Meloxicam is de meest aanbevolen molecule; het lijkt de voorkeur te genieten boven andere beschikbare NSAID's vanwege zijn verlengde halfwaardetijd waardoor een werkingsduur tot 72 uur mogelijk is².

Foto 1. Hoewel pijn vaak wordt herkend en erkend, worden pijnbestrijdingprotocollen soms niet systemisch toegepast.

In werkelijkheid, kan het implementeren van pijnmanagement op veehouderijen een uitdaging zijn. Ten eerste verschillen de houding en aanpak ten opzichte van pijnscores en pijnmanagement bij landbouwhuisdieren van individu tot individu, wat van invloed is op de pijnperceptie en de daaropvolgende implementatie van de keuzes in pijnmanagementplannen. Veelvoorkomende handelingen in de veehouderij, zoals het onthoornen van kalveren, castreren van biggen, afkalven en het couperen van staarten van lammeren, werden vaak uitgevoerd zonder dat er pijnstillers worden gegeven. Dit ondanks het feit dat algemeen bekend is dat dergelijke handelingen acute pijn veroorzaken.

Het bieden van pijnverlichting tijdens en na dergelijke handelingen kan om verschillende redenen een uitdaging zijn, waaronder tijd, kosten, veiligheid en volksgezondheid. Het wordt nu steeds meer erkend dat pijnstilling bij
chirurgische ingrepen in de veehouderij nodig is, of in sommige landen zelfs verplicht is, waardoor er een dringende behoefte is aan de implementatie van systematische en juiste pijnstillingsprotocollen.

Hoewel pijn bij landbouwhuisdieren vaak wordt herkend en erkend, worden er niet altijd systematische pijnbestrijdingsplannen opgesteld. Kosten, gebruiksgemak en toedieningsgemak van medicijnen, evenals wettelijke beperkingen specifiek voor het gebruik van pijnstillers bij voedselproducerende dieren en wie, de dierenarts of de veehouder, deze pijnstillers mag toedienen, kunnen belangrijke factoren zijn die het gebruik van pijnbestrijding bij landbouwhuisdieren in de weg staan⁶. Is er een manier om nieuwe benaderingen voor pijnmanagement op veehouderijen te vinden en mogelijke transformatieve patronen voor pijnmanagement te identificeren die meer gericht zijn op het welzijn van de dieren?

Welzijnsoverwegingen en verbetering van pijnbestrijding in de veehouderij.

Het implementeren van een dierenwelzijnsstrategie voor de behandeling van voedselproducerende dieren, met name pijnbestrijdingstherapieën, zowel voor de behandeling van infectieziekten als na stressvolle ingrepen, kan belangrijke voordelen opleveren voor zowel de dieren als de veehouders. Naast de ethische overwegingen om onnodig lijden bij dieren te voorkomen, kan effectieve pijnbestrijding de ziekteduur aanzienlijk verkorten en daarmee de efficiëntie van de veehouderij verbeteren.
Het is noodzakelijk om doeltreffende pijnbestrijding op het bedrijf te waarborgen en tegelijkertijd kritisch te kijken naar de noodzaak van stressvolle pijnlijke ingrepen. Voor het behoud van een duurzame veehouderij is het essentieel dat het welzijn van dieren op het bedrijf wordt verbeterd.⁷

Een belangrijke mijlpaal in de verbetering van het welzijn van voedselproducerende dieren is het heroverwegen van de noodzaak van stressvolle ingrepen. Het verminderen of verbeteren van deze ingrepen door systematisch gebruik te maken van adequate pijnbestrijdingsprotocollen kan het lijden van dieren aanzienlijk verminderen. In de afgelopen tien jaar is hier veel onderzoek naar gedaan.Hebben we zulke procedures echt nodig? Kunnen we adequate pijnbestrijding en pijnverminderingsstrategieën bieden voor deze veelvoorkomende stressvolle handelingen?

Het couperen van de staart bij biggen, het afknippen, of dichtschroeien van een deel van de staart in de eerste week na de geboorte om staartbijten in hun latere leven te voorkomen, zijn veel uitgevoerde stressvolle handelingen. Onderzoek heeft aangetoond dat staartbijten kan worden voorkomen door varkens te voorzien van verrijkingsmateriaal zoals stro, en dat het couperen van staarten niet nodig is^8,9. Ondanks deze kennis en een verbod op het couperen van staarten volgens de Europese wetgeving die dateert van 2008¹⁰, worden veel biggen nog steeds routinematig blootgesteld aan de pijnlijke procedure van het couperen van staarten in veel Europese landen, behalve Finland en Zweden. Deze ingreep wordt vaak uitgevoerd zonder enige vorm van pijnbestrijding, wat duidelijke welzijnsproblemen met zich meebrengt.

Het handhaven van wetgeving met betrekking tot varkenswelzijn is een van de prioriteiten van de Europese Commissie, al is er nog veel werk te verrichten om dit doel te bereiken. In Nederland wil men in samenwerking met de varkenssector het routinematig couperen van biggenstaarten in 2030 beëindigen. Interessant is dat landen die gestopt zijn met het routinematig couperen van staarten meer lijken te investeren in scholing en training van dierenartsen.⁹

Foto 2. Staartcouperen bij biggen is een pijnlijke procedure en verbannen in Europa als het routinematig wordt toegepast zonder pijnbestrijding.

Hoewel vaak wordt erkend dat het couperen van staarten pijnlijk is en eigenlijk verboden zou moeten worden, worden deze procedures nog steeds routinematig uitgevoerd, meestal zonder enige pijnbestrijding. Is er een manier om de pijn in dergelijke situaties te verzachten?

De ontwikkeling van gebruiksvriendelijke, betaalbare en veilige pijnbestrijdingsstrategieën die een snelle en duurzame invoering en die vrijwillig herhaald kunnen worden door veehouders, zelfs met financiële beperkingen, is een uitdaging maar van cruciaal belang². Tijd, kosten, veiligheid en volksgezondheidsoverwegingen moeten daarom in gedachten worden gehouden bij het ontwerpen van pijnbestrijdingsprotocollen voor handelingen op voedselproducerende dieren. Deze pijnbestrijdingsstrategieën moeten rekening houden met mogelijke problemen met residuen, met name de afstemming van wachttijden bij productiedieren, en idealiter bijdragen aan een betere beheersing van antimicrobiële resistentie door niet systematisch antibiotica op te nemen in de algehele behandeling van getroffen landbouwhuisdieren. In feite kan het gebruik van topische antiseptica deel uitmaken van dergelijke niet-antimicrobiële pijnbestrijdingsstrategieën;
topische antiseptica die traditioneel worden gebruikt bij landbouwhuisdieren zijn onder andere povidon-jodium,
chloorhexidine, waterstofperoxide en cetrimide.

Onderzoek suggereert dat het gebruik van plaatselijke anesthesie idealiter gecombineerd met NSAID's voor pijnbestrijding, pijn vermindert tijdens en na handelingen en is daarom een robuste en betaalbare strategie^2,3,11,12. Recent onderzoek heeft aangetoond dat het gebruik van een spray-on topische verdovingsformule* die lidocaïne, bupivacaïne, adrenaline en een antisepticum (cetrimide) bevat met succes de pijn bij lammeren na het couperen van de staart vermindert⁷. Deze niet-antimicrobiële wondbehandeling, idealiter toegediend in combinatie met parenterale of orale toediening van een NSAID zoals meloxicam, vormt een betaalbare en effectieve methode voor veehouders om het dierenwelzijn te verbeteren². De wondbehandeling is ook veilig en effectief gebleken bij pijnbestrijding en wondgenezing tijdens chirurgische castratie en couperen van de staart van lammeren^2,7,13, chirurgische castratie en onthoorning van kalveren^14,15, en het debridement van hoeflaesies bij runderen om kreupelheid te verminderen¹⁶.

Dit product is geregistreerd en wordt gebruikt voor anesthesie en pijnbestrijding van stressvolle handelingen in Australië en wordt sindsdien beschouwd als een revolutie op het gebied van pijnbestrijding in dat land⁷.

Recent is er meer aandacht voor pijnbestrijding om het lijden van dieren met infectieziekten te verminderen, waarbij de voordelen van topische anesthesie bijdeze aandoeningen naar voren zijn gekomen.¹²
Voedselproducerende dieren met pijnlijke orale laesies veroorzaakt door door insecten overgedragen virale ziekten, zoals blauwtong (BT) en hemorragische epizoötische ziekte (EHD) zouden baat kunnen hebben bij niet-antimicrobiële alternatieve behandelingen. Dit kan onnodig lijden verminderen, het herstel ondersteunen om snel weer een goed productiviteitsniveau te bereiken.
Recent onderzoek suggereert dat een topische verdovingsspray met met lidocaïne, bupivacaïne, adrenaline en cetrimide (antisepticum) een veelbelovende pijnstillende therapie kan zijn voor orale laesies bij EHD. Deze wondbehandeling is succesvol toegepast bij buffels en runderen met mond- en klauwzeer (MKZ), waarbij de orale laesies vergelijkbaar zijn met die van EHD en BT. De resultaten zijn veelbelovend en tonen verbeterd herstel en wondgenezing, en aanzienlijke vermindering van pijn en lijden.^2,17,18

Met de toenemende maatschappelijke en ethische overwegingen over dierenwelzijn die gepaard gaan met de inzet van nieuwe duurzame agrovoedselsystemen om de planeet in de komende jaren te voeden, is de implementatie van strategieën voor dierenwelzijn op veehouderijen, vooral op het gebied van pijnbestrijding, van cruciaal belang. Hoewel dit een ongelooflijk complexe uitdaging lijkt, kan dit worden bereikt door het vinden van een multimodale aanpak waarbij een belangrijke rol is weggelegd voor de dierenartsen bij het vergroten van het bewustzijn, het faciliteren van kennisoverdracht en het identificeren van risicofactoren en oplossingen op bedrijfsniveau ten behoeve van de gezondheid en het welzijn van de landbouwhuisdieren. Deze aanpak omvat het opstellen van verdere protocollen om pijn goed te beoordelen en te scoren evenals het vinden van nieuwe manieren om pijn efficiënter te verzachten op veehouderijen, waarbij mogelijk alternatieve effectieve therapieën kunnen worden gebruikt en de manier waarop veel voorkomende pijnlijke handelingen worden uitgevoerd, kan worden verbeterd.

*De cutane oplossing is momenteel geregistreerd door Dechra in Europa onder de commerciële naam Multi-Solfen® in Portugal, waar het geregistreerd is voor de behandeling van pijn en de versnelling van wondgenezing bij onthoorningswonden door thermocauterisatie bij kalveren en voor lokale anesthesie en antisepsis bij niet-steriele huidwonden bij biggen tot een leeftijd van 7 dagen. Dit product is ook geregistreerd onder de naam Tri- Solfen® in het Verenigd Koninkrijk voor lokale anesthesie tijdens en na castratie van biggen en antisepsis van de castratiewond. Tri-Solfen® is ook geregistreerd in Australië en Nieuw-Zeeland voor gebruik in de veehouders en bij kleine herkauwers.

Referenties

^1. FAO. Mapping Supply and Demand for Animal-Source Foods to 2030. In Animal Production and Health Working Paper 2; FAO: Rome, Italy, 2018; Available online: https://www.fao.org/3/i2425e/i2425e00.htm (accessed on March 18th 2024).

^2. Windsor PA. Role of Topical Anaesthesia in Pain Management of Farm Animals, a Changing Paradigm. Animals (Basel). 2022 Sep 17;12(18):2459. doi: 10.3390/ani12182459. PMID: 36139319; PMCID: PMC9495143.

^3.Stilwell, G.; Windsor, P.A.; Broom, D.M. Pain Management for Ruminants During Common Farm Husbandry Procedures. In Advances in Animal Health, Medicine and Production; Duarte, A.F., da Costa, L.L., Eds.; Springer: Cham, Switzerland, 2020; pp. 27–51

^4. Craven E, Stavisky J, Robinson N, Dean R. How do different members of the on-farm mobility team perceive lameness, and what factors influence their NSAID use? Vet Rec. 2024 Mar 2;194(5):e3412. doi: 10.1002/vetr.3412. Epub 2023 Oct 29. PMID: 37899275.

^5. Hudson, C., Whay, H. and Huxley, J. (2008), Recognition and management of pain in cattle. In Practice, 30: 126-134. https://doi.org/10.1136/inpract.30.3.126

^6. Robles I, Arruda AG, Nixon E, Johnstone E, Wagner B, Edwards-Callaway L, et al. Producer and veterinarian perspectives towards pain management practices in the US cattle industry. Animals. 2021;11(1):209

^7. Ferrer, L.M.; Lacasta, D.; Ortín, A.; Ramos, J.J.; Tejedor, M.T.; Borobia, M.; Pérez, A.O.; Castells, E.; de Arcaute, M.R.; Ruiz, H.; et al. Impact of a topical anaesthesia wound management formulation on pain, inflammation and reduction of secondary infections after tail docking in lambs. Animals 2020

^8.Nalon E, De Briyne N. Efforts to Ban the Routine Tail Docking of Pigs and to Give Pigs Enrichment Materials via EU Law: Where do We Stand a Quarter of a Century on? Animals (Basel). 2019 Mar 29;9(4):132. doi: 10.3390/ani9040132. PMID: 30934983; PMCID: PMC6523805.

^9. De Briyne N, Berg C, Blaha T, Palzer A, Temple D. 'Phasing out pig tail docking in the EU - present state, challenges and possibilities'. Porcine Health Manag. 2018 Nov 16;4:27. doi: 10.1186/s40813-018-0103-8. PMID: 30473870; PMCID: PMC6238401.

^10. Council Directive 2008/120/EC of 18 December 2008 laying down minimum standards for the protection of pigs. OJ L 47, 18.2.2009

^11. Windsor, P.A.; Lomax, S.; White, P. Progress in pain management to improve small ruminant farm welfare. Small Rum. Res. 2016, 142, 55–57

^12. Windsor, P.A. Progress with Livestock Welfare in Extensive Production Systems: Lessons From Australia. Front. Vet. Sc. 2021, 8, 674482

^13. Lomax S, Dickson H, Sheil M, Windsor PA. Topical anaesthesia alleviates the pain of castration and tail docking in lambs. Aust Vet J. (2010) 88:67– 74. doi: 10.1111/j.1751-0813.2009.00546.x

^14. Espinoza C, Lomax S, Windsor PA. Topical anaesthesia provides pain management for dehorning of calves. J Dairy Sci. (2013) 96:2894– 902. doi: 10.3168/jds.2012-5954

^15.Lomax S, Windsor PA. Topical anaesthesia mitigates the pain of castration in beef calves. J Anim Sci. (2013) 91:1–8. doi: 10.2527/jas.2012- 5984

^16.Stilwell GT, Ferrador AM, Santos S, Domingues JM, Carolin N. Use of topical local anesthetics to control pain during treatment of hoof lesions in dairy cows. J Dairy Sci. (2019) 102:6383–90. doi: 10.3168/jds.2018-15820

^17. Peter Windsor, Syseng Khounsy, Francesca Earp, Isabel MacPhillamy, Jams Young & Russell Bush (2020) Managing Welfare and Antimicrobial-Resistance Issues in Treating Foot-and-Mouth Disease Lesions: A New Therapeutic Approach, Veterinary Medicine: Research and Reports, 11:, 99-107, DOI: 10.2147/VMRR.S273788

^18. Lendzele SS, Mavoungou JF, Burinyuy KA, et al. Efficacy and application of a novel topical anaesthetic wound formulation for treating cattle with Foot-and-Mouth disease: A field trial in Cameroon. Transbound Emerg Dis. 2021;68:2531–2542. https://doi.org/10.1111/ tbed.1392

Downloads

SVG image

Pain management in food animals in
Europe and impact on productivity