Canine otitis externa: Malassezia
Malassezia pachydermatis wordt gedefinieerd als een secundaire, opportunistische pathogeen die afhankelijk is van predisponerende, primaire en/of bestendigende factoren. Malassezia pachydermatis is een lipofiele gist die gedijt in warme, vochtige omgevingen. De gist koloniseert het stratum corneum en produceert fosfolipasen en andere enzymen, met name in de beschadigde huid.1,2
De aanwezigheid van Malassezia pachydermatis is aangetoond in 20-49% van de normale hondenoren.3 Malassezia wordt beschouwd als een opportunist die prolifereert in een - door andere oorzaken - ontstoken oor. Verhoogde aantallen Malassezia zijn gevonden in 50 – 80% van honden met otitis externa (OE), en geschat wordt dat tussen de 26 en 44% van alle OE gevallen bij honden puur door gisten wordt veroorzaakt zonder een gelijktijdige bacteriële component.4,5
Malassezia en cytologie
Aan de hand van klinische bevindingen kan men een vermoeden opbouwen voor de aanwezigheid van Malassezia, maar bevestiging van Malassezia als oorzaak van OE kan enkel via cytologie (DiffQuick/Hemacolor kleuring) optreden.
Malassezia is onder de microscoop duidelijk te herkennen aan de karakteristieke vorm, die vaak wordt vergeleken met een “Barbapapa” of “voetstap in de sneeuw”. Er kan met behulp van cytologie ook onderscheid gemaakt worden tussen de - klinisch irrelevante - verschillende verschijningsvormen van Malassezia, namelijk de “budding” (rode pijlen) en “non-budding” (witte pijlen) variant.
Bij >5 gisten per gezichtsveld met een 400x vergroting (HPF 10x 40x objectief) geldt deze als positief bij honden.6 De klinische relevantie van Malassezia-cytologietellingen is echter variabel en afhankelijk van meerdere factoren, zoals de bemonsteringsmethode, de anatomische locatie, het ras en de immuunstatus van de gastheer. Lage tellingen kunnen weldegelijk significant zijn bij overgevoelige dieren. In geval van onzekerheid is behandeling vaak gerechtvaardigd op basis van klinische aspecten.
Malassezia behandelen
Hoe kan een Malassezia OE het beste behandeld worden? Op deze vraag kan (helaas) niet gemakkelijk één simpel antwoord gegeven worden. Daar Malassezia een gist is en geen bacterie, is het inzetten van combinatieproducten die een antibioticum bevatten niet wenselijk. In sommige gevallen kan een topicale corticosteroïde behandeling voldoende zijn, echter in andere gevallen kan een antimycoticum nodig zijn. Dit laatste is vaak het geval bij overgevoeligheid voor Malassezia of terugkerende gevallen. Wanneer gekeken wordt naar beschikbare antimycotica, is er op huidig moment van schrijven (2025) resistentie gemeld tegen β-azolen en nystatine, maar minder vaak tegen terbinafine.7,8,9,10 Terbinafine is één van de werkzame stoffen in DuOtic: de eerste antibioticumvrije langwerkende combinatie van het antimycoticum terbinafine en de corticosteroïde betamethason. Onderzoek suggereert dat topicale langwerkende oorproducten een hogere levenskwaliteit bieden in vergelijking met oorproducten die een dagelijkse toediening vereisen.11 DuOtic is daarmee uitermate geschikt voor de behandeling van OE veroorzaakt door Malassezia bij honden.
Houd bij de behandeling van Malassezia OE ook rekening met de mogelijkheid dat Malassezia een biofilm kan vormen. Voor Malassezia pachydermatis wordt in sommige literatuur zelfs tot 95% biofilmformatie beschreven.12 Een biofilm is een beschermend kapsel wat micro-organismen om zich heen kunnen bouwen, zichzelf hierdoor minder vatbaar makend voor antimicrobiële middelen en het immuunsysteem van de gastheer. Een biofilm kan hierdoor fungeren als een potentiële virulentiefactor welke de behandeling bemoeilijkt. Er zijn diverse stoffen met anti-biofilm eigenschappen, waaronder PHMB-EDTA, hypochloorzuur, N-Acetylcysteïne en Tris-EDTA. TrizAural bevat Tris-EDTA: een stof met een antimicrobiële werking die helpt de biofilm meer permeabel te maken, waardoor lokaal toegepaste antimicrobiële oorproducten een betere werking hebben en de MIC-waarde van deze antimicrobiële oorproducten daalt.13 Een recent verschenen studie (2025) laat daarnaast een veelbelovende werking van PHMB zien tegen biofilms gevormd door Malassezia.14 Interessant is bovendien dat nieuw bewijs suggereert dat door Malassezia uitgescheiden proteasen andere microbiële biofilms zouden kunnen remmen, zoals die geproduceerd door Staphylococcus spp.15,16
Bij terugkerende Malassezia OE is het in de eerste plaats belangrijk te focussen op de mogelijke factoren die veroorzaken dat Malassezia terugkeert. Daarnaast kan het inzetten van een “onderhoudstherapie” helpen om significante overgroei van Malassezia te verminderen. Zure oordruppels, zoals MalAcetic Aural op basis van 2% azijnzuur en 0.2% boorzuur, kunnen hiervoor ingezet worden, met als doel het klimaat van de gehoorgang ongunstig te maken voor Malassezia. Ook andere oorreinigers, zoals CleanAural, zijn effectief gebleken.17 Een combinatieproduct op basis van een zure component en een corticosteroïde, waaronder Recicort op basis van salicylzuur en triamcinolon, is ook mogelijk, maar vaak minder gewenst bij langduriger gebruik gezien de mogelijke effecten op de hypofyse-bijnieras.
1. Cafarchia et al (2004); Association between phospholipase production by Malassezia pachydermatis and skin lesions. J Clin Microbiol. Oct;42(10):4868-9. https://doi.org/10.1128/jcm.42.10.4868-4869.2004
2. Cafarchia et al (2008); Genetic variants of Malassezia pachydermatis from canine skin: body distribution and phospholipase activity. FEMS Yeast Res. May;8(3):451-9. https://doi.org/10.1111/j.1567-1364.2008.00358.x
3. Koninklijke Nederlandse Maatschappij voor Diergeneeskunde. Richtlijn Otitis externa bij hond en kat. 2015.
4. King et al (2018); A randomized, controlled, single-blinded, multicenter evaluation of the efficacy and safety of a once weekly two dose otic gel containing florfenicol, terbinafine and betamethasone administered for the treatment of canine otitis externa. BMC Veterinary Research, 14:307 https://doi.org/10.1186/s12917-018-1627-
5. Rigaut et al (2023); Efficacy and safety of a hydrocortisone aceponate‐containing ear spray solution in dogs with erythemato‐ceruminous otitis externa: A randomised, multicentric, single‐blinded, controlled trial. Veterinary Dermatology, 2023;00:1–10. DOI: 10.1111/vde.13224
6. Angus, J.C. (2004); Otic cytology in health and disease. Veterinary Clinics of North America: Small Animal Practice, 34(2), pp. 411-424. https://doi.org/10.1016/j.cvsm.2003.10.005
7. Kashif et al (2016); Therapeutic trials to evaluate the efficacy of topical Clotrimazole and Nystatin on clinical cases of otitis externa in dogs caused by Malassezia pachydermatis in district Lahore and its suburbs in Pakistan J Biomed Transl Res 2016;17(2):026-029. https://doi.org/10.12729/jbtr.2016.17.2.026
8. Kano et al (2020); High multi-azole-resistant Malassezia pachydermatis clinical isolates from canine Malassezia dermatitis. Med Mycol 2020 58: 197–200. https://doi.org/10.1093/mmy/myz037
9. Murayama et al (2023); Azole and terbinafine susceptibility testing of Malassezia pachydermatis in Japan J. Vet. Med. Sci. 2023 85(3): 383–385. https://doi.org/10.1292/jvms.22-0358
10. Angileri et al (2019); Azole resistance of Malassezia pachydermatis causing treatment failure in a dog Med Myco 2019 23: 58-61. https://doi.org/10.1016/j.mmcr.2018.12.004
11. Noli et al (2017); Impact of a terbinafine–florfenicol–betamethasoneacetate otic gel on the quality of life of dogs with acuteotitis externa and their owners. Vet Dermatol 2017; 28: 386–e90. DOI: 10.1111/vde.12433 12. Figueredo et al (2012); Biofilm formation of Malassezia pachydermatis from dogs. Veterinary Microbiology. Volume 160, Issues 1–2, 9 November 2012, Pages 126-131. https://doi.org/10.1016/j.vetmic.2012.05.012
13. Chan et al (2019); In vitro antimicrobial activity of seven adjuvants against common pathogens associated with canine otitis externa. Vet Dermatol. 2019 Apr;30(2):133-e38. doi: 10.1111/vde.12712.
14. Savaliya et al (2025); Comparison of the in vitro antibiofilm activities of otic cleansers against canine otitis externa pathogens. Vet Dermatol. 2025 Apr;36(2):148-158. https://doi.org/10.1111/vde.13331
15. Liu et al (2024); Extracellular Vehicles for Commensal Skin Malassezia restricta inhibit Staphylococcus aureus Proliferation and Biofilm Formation, ACS Infect Dis Feb 9;10(2); 624-637. doi: 10.1021/acsinfecdis.3c00511
16. Li et al (2018); Skin Commensal Malassezia globosa Secreted Protease Attenuates Staphylococcus aureus Biofilm Formation, J Invest Dermatol. May; 138(5):1137-1145. doi:10.1016/j.jid.2017.11.034
17. Mason et al (2013). Study to assess in vitro antimicrobial activity of nine ear cleaners against 50 Malassezia pachydermatis isolates. Vet Dermatol. 2013 Jun;24(3):362-6, e80-1. https://doi.org/10.1111/vde.12024
Geschreven door R.R. Steenlage, dierenarts en Technical Information Officer bij Dechra